27 Eki

Enneagram ve Liderlik

Liderlik, sadece doğuştan avantajlı ve ayrıcalıklı bir zümrenin sahip olabileceği bir yetkinlik değildir. “Lider olunmaz, doğulur.” anlayışı sadece belli kişilik özelliklerini taşıyan kişilerin lider olabileceklerini vurgular. Bu anlayış liderlik kavramını kısıtlamakta ve liderliğin çok boyutlu olduğunu gözden kaçırmaktadır. Enneagram Merkezli Liderlik, herkesin kendi kişiliğine uygun olan bir liderlik tarzının olabileceğini savunur. Her insanda ideal bir liderin sahip olabileceği özelliklerden bazıları bulunmaktadır. Herkesin kendi liderliğinde erişebileceği bir zirve noktası vardır. Örneğin, Turgut Özal’ın eriştiği liderlik zirvesi, Fatih Terim’in ulaştığı zirveden farklıdır.

Enneagram Merkezli Liderlik, her insanın içindeki cevheri açığa çıkarması ve kendini geliştirerek potansiyellerini sonuna kadar kullanması gerektiğini savunur. Herkesin doğuştan sahip olduğu potansiyelleri ve yatkınlıkları farklıdır. Her insan kendisine uygun zirveyi aramalı ve o zirveye tırmanmak için kendi yol haritasını çıkarmalıdır. Enneagram merkezli sistemler işte bu noktada yöneticilere ve çalışanlara yol göstermekte ve rota çizmektedir.

Enneagram Merkezli Liderlik teorisi, kişiler arası farklılıklara (mizaca) dayalı ilk çok boyutlu liderlik teorisidir.

 Liderlik ve yönetim literatüründe bireylerin mizaç farklılıkları hep ihmal edilen bir boyut oldu. Enneagram merkezli liderlik anlayışı, kişilik ve mizaç bilgilerinin de liderlik denkleminde önemli bir yeri olduğunu söylemektedir. İyi bir liderin oluşması, çevre koşullarına bağlı olduğu kadar, çevre koşullarının kişinin mizacı ile uyum içinde olmasına da bağlıdır. Birçok araştırmada çevre faktörlerinin etkisi fazla vurgulanmış ve insanın özne olarak yer almasına rağmen zaman zaman arka planda kalmıştır. İnsan, ne doğuştan gelen mizacının esiri ne de çevrenin esiridir. İnsan karar verirken iradesini ve aklını kullanabilen kompleks bir varlıktır. İnsanın bu kompleks yapısını kavramadan ve derinlemesine incelemeden ortaya konacak bütün yaklaşımlar eksik kalmaya mahkumdur.

İnsanlar farklı farklıdır. Tek bir insan modeline dayalı kurgulanan liderlik, yönetim, takım kurma, iletişim anlayışı eksiktir ve eksik kalmaya mahkumdur.

Her liderin/yöneticinin tarzı ve olaylara yaklaşımı, kullanacağı stratejiler farklıdır. Herkesin takım çalışmasında üstleneceği roller farklı farklıdır. Herkesin ayrı bir iletişim tarzı ve dili vardır.

Enneagram Modeli, tüm bu farklılıkların aslında birer zenginlik olduğunu vurgular. Her yönetim tarzının ideal olarak uygulanabileceği bir alan veya fonksiyon mutlaka vardır. Bütün mesele duruma ve çevre şartlarına bağlı olarak uygulanacak tarzı doğru olarak saptayabilmek ve doğru kişi tarafından doğru görevin yürütülmesidir. Eğer herkes kendi kişiliğine uygun bir görevi alır ve o meslek veya görevde ustalaşabilirse zirveye ulaşabilir, mesleğinin gerçek bir sanatkarı olabilir. Benzer şekilde kendi kişilik yapılarına uygun rolleri ve fonksiyonları üstlenen yöneticiler, bu görevlerini daha doğal olarak, rahatlıkla ve başarıyla yürütebilirler. Enneagram merkezli liderlik anlayışı durumsallık yaklaşımını benimser ve liderin her durumda şartlara bağlı olarak benimsenmesi gereken en uygun liderlik tarzı farklıdır der.

Enneagram Merkezli Yönetim Modeli, yönetim olgusuna dokuz farklı paradigmadan yaklaşır.

Enneagram Merkezli Yönetim Modeli, işletme ve yönetim konusunda yazılmış pek çok bilgiyi bir araya getirmekte, organize etmekte ve yerli yerine oturtmaktadır. Enneagram yaklaşımının senteze ve entegrasyona dayalı olduğu için farklıdır. Farklı liderlik yaklaşımları, moda haline gelmiş işletme trendleri ve yönetim konusunda ortaya konan teoriler incelendiğinde birbiriyle çeliştikleri ve rekabet ettikleri de görülebilmektedir. Günümüzde profesyoneller ve yöneticiler ile ilgili bilgilerde önemli sorunlar görülmüştür. Bunlar:

  • Bilginin toparlanması ve organize edilmesi
  • Bilginin anlamlandırılması ve kullanılır hale getirilmesi
  • Parçacı yaklaşımlardan kurtulabilme ve bütüncül bir perspektif yakalanabilmesi
  • Bilgi parçacıklarının sentezi
  • Hangi bilginin nerede ve nasıl kullanılabileceğini anlama
  • Bilginin stratejiye ve uygulamaya dönüştürülmesi

İşte Enneagram asıl bu noktada katkı ortaya koymaktadır. Enneagram yaklaşımı, yöneticilerin en önemli problemlerinden olan belirsizlik ve komplekslik sorunlarını çözmede onlara yol göstermektir. Bunu da işletme ve yönetim bilgisini dokuzlu bir çatıda toparlayarak yapmaktadır. Her konuda sanal bir kahramanımız şirketteki olaylara kendi gözlüğünden ve kendi pozisyonundan bakmaktadır. Her konu ayrı bir departmanın çalışma mantığını ve iş hayatına yaklaşımını ve farklı liderlik boyutunu ortaya koymaktadır:

ENNEAGRAM MERKEZLİ YÖNETİM

Liderlik Boyutları

Departmanlar

Kahramanımız

1-Toplam Kalite Liderliği

Üretim ve Operasyon

Kâmil Titiz

2-Hizmetkar Liderlik

Satış ve Müşteri İlişkileri

Sevim Bakıcı

3-Etkin Liderlik

Pazarlama ve Kurumsal İlişkiler

Başar Çalışkan

4-Tasarımcı Liderlik

Tasarım, Reklam, Markalama

Hülya Özgün

5-Uzman Liderlik

Bilim ve Teknoloji

Hikmet Yalnız

6-Sistemci Liderlik

Muhasebe ve Sistem

Sıdıka Güven

7-Vizyoner Liderlik

ARGE ve Ürün Geliştirme

İlhami Uçar

8-Karizmatik Liderlik

Stratejik Yönetim ve Finans

Mahmut Korkmaz

9- Katılımcı Liderlik

Halkla İlişkiler

Hilmi Sakin

Böyle bir çerçeve bize işletme ve yönetim dünyasındaki kavramları dokuz boyutta organize etme imkanı sunar.

  1. BOYUT: TOPLAM KALİTE LİDERLİĞİ

Süreç yönetimi konusunda başarılı olan mükemmeliyetçi kişilik kalite çemberinin kurulması için özel çaba sarf eder. İstatistikleri çalışmalarında kullanmayı sever ve prosesleri sırasıyla uygulamak ister. İş kurallarını ve iş etiğini çok önemser.

Sıfır hata ile işlerini sonuçlandırmak ister. Yaptığı işlerin daha iyisini yapmak için çaba sarf eder. Kaizen felsefesinden güç alır. Kontrol etmekten hoşlanır ve sürekli kontrol ederek ilerler. Sistemci bir yönetim anlayışı vardır. Yaptığı işlerde bir kalite kontrol uzmanı bakışını barındırır. Tıpkı Amerikalı istatistikçi William Edwards Deming’in ortaya koyduğu ilkelerdeki gibi.

  1. BOYUT: HİZMETKAR LİDERLİK

Empati yeteneği yüksek olan yardımsever kişiliğin liderlik modeli hizmetkar liderliktir. Duygusal zekasını etkin olarak kullanır. Hizmetkar yönelimlere fazlasıyla açıktır. Başkalarını aktif dinler ve onları dinlerken mutlaka araya kendi katkılarını da ekler. Esnek bir iletişim tarzı vardır. Yaptığı işlerde ekibinin memnuniyetini önemser.

Çalışanlarına da koçluk yapmaya çalışır. Olayların içinde ön cephede olmak ister. İşlerini kişiselleştirerek yapar ve bir ilişki yönetim uzmanıdır. Müşteri ilişki yönetimini çok önemser. İnsan odaklıdır. İnsan kaynakları süreçlerini çok önemser.

  1. BOYUT: ETKİN LİDERLİK

Hem çabuk motive olur hem de ekibini çabuk motive eder. İş ve sonuç odaklı bir çalışma disiplini vardır. Yanı sıra iletişimde esnek iletişimi tercih eder. Kendisinin ve ekibinin kişisel gelişimine özen gösterir/çabalar.

İşlerini odaklanarak yapar. Çabuk adaptasyon yeteneği imajını güçlendirir. Üretime önem verir. Verimlilik ve üretkenlik üzerine bir bakış açısı vardır. Stratejik planlama, hedef bazlı yönetim ve hedef koyma yönetim anlayışıdır. Hedeflerle yönetim ve benchmarking süreçlerini aktif olarak kullanır. Profesyonel olmayı yönetim anlayışında yansıtırken ekibinin de profesyonel olmasını ister. NLP uygulamalarını iş yaşamında kullanmaya çalışır.

  1. BOYUT: TASARIMCI LİDERLİK

Markalaşma süreçlerinde, kurumsal kimlik çalışmalarında ve kurumlardaki anlam yönetim uygulamalarında etkin olarak yer alır. Kurumlardaki niş uygulamaları öncelikli olarak düşünme potansiyelleri vardır. Yaratıcılık ve tasarımcılık tarafları öne çıkmaktadır. İşlerine çok iyi uyum sağladıkları gibi estetik bakışları da çok yüksektir. Yaptıkları işlere kendi estetik anlayışlarını çok net bir şekilde eklerler. Karar verme süreçlerinde sezgilerine çok güvenirler. Kendilerinin ve kurumun imaj yönetimlerine farklı bir pencereden bakar. Anlam arayışı ve anlamlandırma süreçlerini yönetmek ister. Ekibini bir orkestra şefi tarzında yönetir.

  1. BOYUT: UZMAN LİDERLİK

Bilginin yönetimi en etkili olduğu süreçtir. Araştırma ve geliştirme süreçlerini çok etkili olarak takip eder. Teknoloji yönetimi ve kullanımıyla ilgili olarak bakış açıları şirketin yönetimine etki etmektedir. Objektif gözlem kabiliyetlerini işine yansıtır ve duygularını işe katmamaya çalışır. Öğrenen organizasyon olarak şirketi veya departmanları yapılandırır.

Yeni Ekonominin kurallarını yakından takip eder. E-ticaret gibi yeni süreçlere çok çabuk uyum sağlar. Analitik ve soyut düşünme becerileri hem iş hayatlarını hem de özel hayatları etkilemektedir. E-learning süreçlerini işletmelerde yaygın olarak kullanımını kurgular ve hayata geçirir.

Knowhow ve teknik derinlik işletmelerinde arzuladıkları bakış açısıdır. Kendi veri altyapısını kurmayı önemser. Adaptasyonları yüksektir. Saatlerce bir konu üzerinde çalışmaktan sıkılmaz. Bilgi ve teknoloji üretimi konusunda ekstra yetenekli oldukları gözlenmiştir.

Kendi süreçlerini ve hızlarını kendi ayarlamak ister. Entelektüel sermaye olarak kurumların iç yapılarında yer alır. Kurumlar bu bireyleri veya yöneticileri zor buldukları gibi kaybetmekte istemez.

  1. BOYUT: TOPLAM KALİTE LİDERLİĞİ

Kriz Yönetimi süreçlerin algılama ve önlem alma konusunda extra yetenekleri vardır. Sistem kurma ve işletme konusunda bakış açıları çok yönlüdür. Bir sistem kurmak her zaman önceliğidir. Sistem kurmadan çalışamaz, çalışmaz. Sistemsiz bir yerde de çalışmak istemez. Rakip analizi, sektör analizi, risk analizi gibi tüm iş süreçlerinde yaptıkları bir değerlendirmedir. Risk yönetimi sürecini başarıyla ele alır.

Eleştirel düşünme yetenekleri firmaya hataları önceden görme ve risklere hazırlıklı olma avantajı kazandırır.  Strateji ve planlama yapmadan bir işe başlamaz. Sorgulama etrafta olup bitenlerin tamamıyla ilgilidir.  Hiyerarşik denetim ve kontrol mekanizması kurmak ister. Adaptasyonları çok yüksektir.

İstihbarat ve gözlem kabiliyetlerini her zaman kullanır. Olup biten her şeyden haberdar olmak ister.  Yapılandırma ve kutu yaklaşımı işletme yönetiminde sınırların belirlenmesinde, senaryo kurma da iş süreçlerinde ve iş akışlarında en çok kullandığı tekniklerdendir. Prosedürler ve yazılı süreçlere çok dikkat ederler.

7. BOYUT: VİZYONER LİDERLİK

Değişim yönetimi yönetim tarzıdır. Sürekli bir yenilik arayışı vardır. Proaktif vizyon oluşturma yönünde bir çalışma planları vardır. Beyin fırtınası yaparak hem yönetim tarzlarını hem de işletmeyi geliştirmek isterler.

Ar-Ge yönetimi konusunda çok başarılı oldukları söylenir. Kurumlarda Ar-Ge süreçlerinin oluşumuna ciddi katkı sunar. İşlerinin bir kısmını başkalarına yaptırmak ister. Gelecek odaklı bakışları onların bir strateji kurmalarına sebep olur. Fikirleri yeniden işlemek ister.

Bir paradigma değişim sürecini sıklıkla yaşar ve değişime öncülük ederler. Esnek bir organizasyon olması için çaba gösterir. Yeni ekonomiye çabuk uyum sağlar. Genellikle Ufuk Dörtlüsü ve Transformasyonel (Dönüşümcü) Yaklaşım tarzlarını benimsemeye meyillidirler.

8. BOYUT: KARİZMATİK LİDERLİK

Proje yönetimi konusunda yüksek motivasyonları vardır. Başladıkları projeleri mutlaka bitirmek ister. İnisiyatif ve risk alma konusunda hiç çekinmez, kolaylıkla alır ve sonuçlandırır. Kontrol ve takibi elden bırakmak istemez. Bir strateji kurma ve o stratejiye uygun hareket etme önceliklerindendir.

İşletmedeki güç, etki ve otoriteyi elinde tutmak ister.  Adaleti koruma ve sağlama konusunda öncelikleri vardır.  Aksiyon ve sonuç odaklı iş yapar.  Değişimi ve hızı önemser, yavaşlığı ve durağanlığı sevmez.  Doğrudan iletişim en çok tercih ettikleri yaklaşımdır. Dolaylı söylemek yerine problemi direk aktarır.  Şirket içi girişimcilik süreçlerini çok güzel kurgular ve sonuç alır. 

Takım yönetimi konusunda ekstra başarılı oldukları söylenir.  Cesaret ve dayanıklılık konusunda tüm enerjilerini yansıtır.  Stratejik iş geliştirme öncelikleri arasındadır. Sıradan işler yapmak yerine stratejik önemi olan işler yapmak çok önemlidir.  Delegasyon yaparak işleri dağıtır ve çok rahatlıkla hesap sorup sonuç ister. Kesinlikle mazeret kabul etmez. Küresel perspektifle olaylara bakmak ister. Bu bakış açısıyla şirketlerini yönetmek ister.

9. BOYUT: KATILIMCI LİDERLİK

Yönetim tarzı paydaşların yönetimidir. İşleri birlikte yönetmek ister. Takım ruhu ve iş birliğine çok önem verir. Esnek bir iletişim tarzları vardır. Aktif dinleme süreçlerinin tamamını kullanır ve geri bildirim vermeyi sever. Bir işletmede saygı, diyalog ve iş birliği en çok önemsediği değerlerdir. Bürokrasiye önem verirler. Toplantı moderatörlüğünü kolaylıkla yapar, herkese söz vermek ve herkesin görüşünü almak ister.

Demokrasi ve katılımcı yönetimi işletmelerinde uygulamak ister. Konsensüs sağlamak için özel çaba sarf eder. Sosyal sorumluluk projelerinde olmaktan mutlu olur. Farklılıkları zenginliğe dönüştürme konusunda özel çaba harcar. Takım yönetimini üyelerin sürece dahil ederek yapmak ister. Büyük resmi görmek için fazla çaba sarf eder.  Dengeli ve geniş perspektifli bir bakış açıkları vardır. İşleri delege etmek ve sürece ekibi katmak ister.

Bir sonraki sayımızda bu dokuz tip üzerinden liderlik süreçlerini ve atılması gereken adımları açıklamaya çalışacağız.

Dr. Abdulrezzak ÇİL & Dr. Melek ÇİL

 

AŞAĞIDAKİ YAZILAR DA İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR

Enneagram İnsan Tanıma Modeli ve Kariyer Planlama-1

Enneagram İnsan Tanıma Modeli ve Kariyer Planlama-2

Enneagram Tipleri için Kariyer Önerileri (Tip 2- Tip 3- Tip 4)

Enneagram Tipleri için Kariyer Önerileri (Tip 5- Tip 6- Tip 7)

Enneagram Tipleri için Kariyer Önerileri (Tip 8- Tip 9- Tip 1)

Etkili Liderlik için 9 Anahtar

Enneagrama Göre Liderlik Tarzları