Her Parlayan Altın Değildir: Parlak Obje Sendromu ve Enneagram Kişilik Tipleri

“Her parlayan şey altın değildir. Dikkatini odaklayan, özünü parlatır.”

Dikkatimizi Çeken Her Şey Değerli mi?

Hayatın her alanında karşımıza çıkan yeni fikirler, heyecan verici projeler ve cazip fırsatlar bizi kolayca cezbedebilir. Sosyal medyada viral olmuş bir girişim fikri “şimdi herkes bunu yapıyor” dedirten popüler bir yatırım alanı ya da yalnızca renkli ve dikkat çekici olduğu için bizi meşgul eden bir hobi... Hepsi bizim için bir parlak obje olabilir.

Psikoloji literatüründe bu durum "Parlak Obje Sendromu" (Shiny Object Syndrome) olarak adlandırılır. Kişi sürekli yeni ve dikkat çekici şeylere yönelerek mevcut hedeflerinden, planlarından veya odak noktalarından uzaklaşır. Bu durum özellikle üretkenliği ve uzun vadeli başarıyı engelleyen bir zihinsel dağılma türüdür.

Parlak Obje Sendromu Nedir?

Parlak Obje Sendromu, kişinin yeni olanı sürekli daha çekici ve öncelikli görmesiyle ortaya çıkar. Sıkça görülen “Şu fikri de denemeliyim!”, “Buna başlasam çok güzel olur!” düşüncesi ile heyecan yaşar. Ancak bu heyecan kısa sürede yerini bir başka "parlayan" fikre bırakır.

Sendromun temelinde yatan düşünce şudur:

“Şu anki sıradanlıktan, sorunlardan ve sıkıcılıktan beni kurtaracak yeni ve heyecanlı bir şey mutlaka vardır.”

Ancak uzun vadede pek çok işe başlanmış ama çok azı tamamlanabilmiştir. Odak kaybı, hedefin değişmesi ve motivasyon düşüklüğü sendromun en belirgin sonuçlarıdır.

Enneagram ve Parlak Obje Sendromu: Dikkat Dağıtan Işıltılı Tehlikeler

Yeni ve dikkat çekici olanın büyüsüne kapılma hâli olarak tanımlanan “Parlak Obje Sendromu” her bireyde aynı etkiyi yaratmaz. Her kişilik tipi dış dünyadan gelen uyaranlara farklı tepkiler verir. Kimi için yepyeni bir fikir heyecan verici bir fırsatken kimisi için bu durum mevcut düzenin tehdit edilmesi anlamına gelebilir. İşte tam bu noktada Enneagram, bireylerin dikkat dağınıklığına, heves kırılmalarına ve odak kaymalarına karşı nasıl tepki verdiklerini anlamamıza yardımcı olan güçlü bir araçtır.

Her Enneagram tipi, dikkatini çeken şeyler ve yeni olana yönelme biçimi açısından belirgin farklılıklar gösterir. Bazı tipler için yenilik bir mıknatıs gibidir. Her fikir onun için caziptir. Bazı kişilik tipleri ise değişimi ancak mevcut sistemleri çöktüğünde kabul eder. Kimisi dış dünyanın beklentilerine hızla adapte olurken kimisi kendi iç seslerini dinlemeyi tercih eder. Bu kişilik tiplerindeki çeşitlilik Parlak Obje Sendromu’nun farklı kişilik profillerinde nasıl ortaya çıktığını daha iyi anlamamızı sağlar.

Bu sendrom bazı tiplerde yüzeysel heyecanlar, bazılarında ise erteleme, kararsızlık veya dikkat kaybı şeklinde kendini gösterir. Kimi bireyler sürekli yeni şeyler denemekten yorgun düşerken kimileri gerçek potansiyellerini hayata geçirmeden bir fikirden diğerine savrulur. Bu dalgalanmalar sadece üretkenliği değil aynı zamanda içsel doyumu da olumsuz etkiler.

Farklı Enneagram tiplerinin Parlak Obje Sendromu ile nasıl ilişkilendirilebileceğine dair değerlendirmeler kişisel farkındalığınızı artırmak, güçlü yönlerinizi keşfetmek ve gelişime açık alanlarınızı anlamlandırmak açısından önemli bir pusula olabilir.

1. Tip 7 – Maceraperest (En Yüksek Risk Grubu)

Parlak Obje Sendromu, Enneagram kişilik tipleri arasında en çok Tip 7 olan maceraperestlerde görülür. Bu tip doğası gereği yeni deneyimlere tutkuyla bağlıdır. Rutin işler onları boğarken heyecan verici her fikir ise onun için adeta bir “kaçış bileti” gibidir. Sürekli projeden projeye atlayarak gerçek potansiyelini ortaya koymakta zorlanabilir. “Bu çok daha heyecan verici!” duygusu dikkat dağınıklıklarının temel nedenidir.

2. Tip 3 – Başarı Odaklı

Başarı odaklı bireyler, dış dünyanın takdirlerini kazanacağını düşündüğü her parlak fikirle cezbedilir. Parlamak, görünür olmak, takdir edilmek önceli olduğu için trend fikir ve projelere yönelme eğilimi gösterirler. “Bu projeyle daha çok parlayacağım!” düşüncesiyle hareket ettiklerinde kendi özlerinden uzaklaşma riskiyle karşı karşıya kalabilirler.

3. Tip 9 – Arabulucu

Arabulucu ise karar vermekte zorlanan ve çatışmadan kaçınan yapısıyla dikkat dağınıklığına karşı en savunmasız tiptir. Belirsizlik karşısında yeni fikirlere kaymak, odağını kaybetmesine ve pasif dağılmalara neden olabilir. “Belki buna da bir bakmalıyım...” diyerek hiçbir projeyi tamamlamadan bir diğerine geçebilir.

4. Tip 4 – Özgün

Özgün bireyler genellikle yüzeysel şeylerden etkilenmez. Ancak duygusal yoğunlukları ve yaratıcı ilgi alanları onları zaman zaman parlak ama derinliği olmayan fikirlerin peşine düşürebilir. Fikir değil fikrin ruhu daha önemlidir. Fakat bazen biçimin cazibesi içerikten rol çalabilir.

5. Tip 1 (Mükemmeliyetçi), Tip 5 (Araştırmacı), Tip 6 (Sadık-sorgulayıcı), Tip 8 (İddialı)

Bu tipler daha düşük risk grubunda olsa da farklı davranış biçimleri görülebilir:

• Tip 5 (Araştırmacı): Bilgi merakıyla farklı alanlara doğru kayabilir.
• Tip 6 (Sadık-sorgulayıcı): Kendi güvenliğini tehdit altında hissederse parlak görünen “daha güvenli” fikre yönelebilir.
• Tip 8 (İddialı): Gücü artıracak her yeni fırsatı değerlendirme dürtüsü taşıyabilir.
• Tip 1 (Mükemmeliyetçi): Bir proje yeterince “mükemmel” değilse başka bir “daha iyi fikir” arayışına girebilir.

Her Fikri Değil, En Doğru Fikri Takip Etmek

Parlak Obje Sendromu ile başa çıkmak için:

• Öncelikleri belirlemek,
• Zamana yayılmış hedefler oluşturmak,
• Başlanan işi bitirme disiplini kazanmak,
• Fikirleri test edip süzgeçten geçirmek,
• Ve en önemlisi kendini tanımak gerekir.

İşte tam bu noktada Enneagram modeli kişiye eşsiz bir farkındalık sunar. Hangi tip olduğumuzu bilmek hangi tuzaklara daha yatkın olduğumuzu anlamamızı sağlar.

Kendinizi daha iyi tanıdığınızda hangi fikrin bizim için gerçekten değerli olduğunu anlayabiliriz. Enneagram, zihninizi meşgul eden parlak fikirler yerine ruhunuzu besleyecek gerçek hedefleri bulmanıza yardım eder.

Hazırsan sen de şu soruyla başlayabilirsin:

“Bu gerçekten değerli mi? Yoksa sadece parlıyor diye mi peşindeyim?”

Dr. Melek ÇİL